Παγκόσμια Ημέρα Εργοθεραπείας 27 Οκτώβρη

 

ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ :

 Οι στρατηγικές για τη διαχείριση περιλαμβάνουν αρκετές φορές μεθοδολογία παράκαμψης,

επιτρέποντας στο άτομο με δυσγραφία να απαντήσει προφορικά (άμεσα ή με ηχογραφημένες

απαντήσεις και όχι γραπτή εξέταση), να χρησιμοποιεί επεξεργαστές κειμένου, λογισμικό

αναγνώρισης φωνής σε κείμενο, ταμπλέτες (tablets) και πληκτρολόγια υπολογιστών, αλλά

αρκετές από τις παρεμβάσεις αυτές έχουν περιορισμένη αξία για τους περισσότερους

ασθενείς. [3][5] Οι νέες τεχνολογικές συσκευές που χρησιμοποιούνται είναι ολοένα και πιο

προηγμένες, παρόλα αυτά θα πρέπει να εξετάζεται και η άμεση εφαρμογή τους στην τάξη. [3]

Χρήσιμες φαίνονται επίσης οι συστάσεις των Εργοθεραπευτών στους δασκάλους να

μειώσουν τις μεγάλες γραπτές αναθέσεις εργασιών, να χωρίζουν τα μεγάλα έργα σε

μικρότερα, να δίνουν επιπλέον χρόνο για εργασίες στο σπίτι και στην τάξη, να χορηγούν

περισσότερα κουίζ/τεστ και να βαθμολογούν τους μαθητές με βάση μια διάσταση της

εργασίας τους την φορά (π.χ. περιεχόμενο ή ορθογραφία, όχι και τα δύο μαζί). [3][4] Η

θετική ανατροφοδότηση θα πρέπει να προέρχεται τόσο από την μεριά των δασκάλων όσο και

των συνομηλίκων-συμμαθητών. [4]

Ανεξάρτητα ωστόσο με τις τροποποιήσεις, η πρακτική της γραφής και η εκμάθηση της

σωστής τεχνικής λαβής (τριποδική στήριξη) είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί ευκολία,

άνεση και επίτευξη του έργου της γραφή αλλά και για να εξυπηρετούνται αποτελεσματικά οι

καθημερινές ανάγκες (π.χ. συμπλήρωση έντυπου).[3][5]

Ειδικότερα στην εργοθεραπεία απαιτούνται:

 ασκήσεις για την απόκτηση λεπτής κινητικότητας

 ασκήσεις οπτικοκινητικού συντονισμού

 ασκήσεις προσανατολισμού στο χώρο και τον χρόνο

 ασκήσεις για την κατάκτηση πλευρίωσης

 ασκήσεις ενδυνάμωσης κορμού και άνω άκρων

 ασκήσεις ισορροπίας

 ασκήσεις για ενίσχυση της απτικής επεξεργασίας [3][9][11]

Επισημαίνεται η ανάγκη να επικεντρωθούμε στην εσωτερίκευση της μορφής των γραμμάτων,

στα διαστήματα μεταξύ γραμμάτων και στην χωρική οργάνωση και αντίληψη για τη

βελτίωση της απόδοσης γραφής. [4] 

Αυτό επιτυγχάνεται με:

 μεγαλύτερα μολύβια με ειδικές λαβές

 διαφορετικά είδη γραφής (ξυλομπογιές, κιμωλίες, μαρκαδόρους)

 ορθοπεδικές συσκευές και νάρθηκες

 σανίδες-ταμπλό γραφής με κλίση

 χαρτιά με ανάγλυφες-ανυψωμένες γραμμές & διαφορετικά είδη χαρτιών(πχ χαρτόνια)

 χαρτιά με υπογραμμισμένες γραμμές

 γραφή σε όρθια, πρηνή ύπτια θέση και όχι μόνο σε καθιστή [10][11]

Η πελατοκεντρική παρέμβαση τονίζει πως η συμμετοχή των ατόμων στη διαδικασία

καθορισμού στόχων θα πρέπει να είναι σε υψηλή προτεραιότητα. Σε αυτό συμβάλλουν και οι

αυτό-αναφορές των ίδιων των παιδιών για τα ελλείμματά τους και τους τρόπους με τους

οποίους αυτά σχετίζονται και με το εξωσχολικό περιβάλλον των δραστηριοτήτων

καθημερινής τους ζωής. [4]

Συμπερασματικά, η γραφή-γράψιμο είναι μια δεξιότητα που είναι βασική για τη μάθηση/

εκπαίδευση και τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής ενός ατόμου. Αναπτύσσεται στην

πρώιμη παιδική ηλικία και συνεχίζει κατά τα σχολικά χρόνια. Παρόλο που επηρεάζει αρκετά

παιδιά, η δυσγραφία και γενικότερα οι διαταραχές της γραπτής έκφρασης συχνά

παραβλέπονται από το σχολείο ως μια γνήσια διαταραχή. Σχετικά με τον μηχανισμό της

δυσγραφίας απαιτείται συνεχής έρευνα για να διευκρινιστεί ακριβώς ο ορισμός και η

αιτιολογία της διαταραχής. Ανεξάρτητα από τα συμπτώματα που παρουσιάζονται, η έγκαιρη

διάγνωση και η εργοθεραπευτική παρέμβαση συνδέεται με βελτιωμένα αποτελέσματα. Οι

πρόσθετες παραπομπές σε ειδικούς, ο έλεγχος παρακολούθησης για συννοσηρότητες

(ιατρικές, νευροαναπτυξιακές, ψυχιατρικές και μαθησιακές διαταραχές), η εκπαίδευση και

υποστήριξη της οικογένειας και η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, αποτελούν ένα μεγάλο

και αναπόσπαστο κομμάτι της ορθής αποκατάστασης.

 Η Εργοθεραπεία είναι η ειδικότητα

που ασχολείται σχεδόν εξ ολοκλήρου με την αξιολόγηση και την παρέμβαση σε παιδιά που

παρουσιάζουν προβλήματα λεπτής κινητικότητας, συντονισμού, προσανατολισμού και

πλευρίωσης αποβλέποντας στην ελάττωση των δυσλειτουργιών που σχετίζονται με την

δυσγραφία και γενικότερα των μαθησιακών δυσκολιών.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

[1] Latoya Frolov, Mary Ann Schaepper (Aug 2021) American Psychiatric Association: What Is Specific Learning Disorder?

Ανακτήθηκε από: https://www.psychiatry.org/patients-families/specific-learning-disorder/what-is-specific-learning-disorder

[2] Peter Drotár , Marek Dobeš (Dec 2020) Dysgraphia detection through machine learning, Scientifc Reports. Ανακτήθηκε

από: DOI: 10.1038/s41598-020-78611-9

[3] Peter J Chung, Dilip R Patel, Iman Nizami (Feb 2020). Translational Pediatrics, Disorder of written expression and

dysgraphia: definition, diagnosis, and management. Ανακτήθηκε από: DOI: 10.21037/tp.2019.11.01

[4] Batya Engel-Yeger, Limor Nagauker-Yanuv, Sara Rosenblum (March/April 2009).Handwriting Performance, Self-

Reports, and Perceived Self-Effi cacy Among Children With Dysgraphia, American Journal of Occupational Therapy.

Ανακτήθηκε από: DOI: 10.21037/tp.2019.11.01

[5] Terrilynn Fox Quillen, Kate Gladstone (May 2008). About dysgraphia, Nursing. Ανακτήθηκε από:

DOI: 10.1097/01.NURSE.0000317668.40925.d8

[6] Πατρώνας Χαράλαμπος. (2021). «Η επίδραση προγραμμάτων εργοθεραπείας στη γραφή σε παιδιά με μαθησιακές

δυσκολίες» (πτυχιακή εργασία). Ανακτήθηκε από:

https://polynoe.lib.uniwa.gr/xmlui/bitstream/handle/11400/794/Patronas_61917037.pdf?sequence=1&isAllowed=y

[7] The Science of Dysgraphia, Science. Ανακτήθηκε από: https://www.dysgraphia.life/science

[8] Clémence Lopez,  Cherhazad Hemimou , Bernard Golse, Laurence Vaivre-Douret(Sep 2018) Developmental dysgraphia is

often associated with minor neurological dysfunction in children with developmental coordination disorder (DCD)

Ανακτήθηκε από: DOI: 10.1016/j.neucli.2018.01.002

[9] Πολιτάκη Μαρκέλλα (Ιαν 2018). Εργοθεραπεία, Γραφή και Δυσγραφία. Ανακτήθηκε από:

https://markellapolitaki.blogspot.com/search?q=%CE%B4%CF%85%CF%83%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%

B9%CE%B1

[10] Kate Kelly, Understood: 8 Tools for Kids With Dysgraphia. Ανακτήθηκε από: https://www.understood.org/articles/en/8-

tools-for-kids-with-dysgraphia

[11] Η εργοθεραπεία και το παιδί: «Έχει το παιδί μου δυσγραφία; Δυσγραφία και εργοθεραπεία!». Ανακτήθηκε από:

https://sites.google.com/site/eergotherapeiakaitopaidi/home/echei-to-paidi-mou-dysgraphia-dysgraphia-kai-ergotherapeia

ΓΚΟΓΚΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ.

 ΠΟΛΙΤΑΚΗ ΜΑΡΚΕΛΛΑ  ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ , ΕΠΟΠΤΕΙΑ. Εργασία στα πλαίσια της κλινικής άσκησης 2021-2022

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Το Γραφή - Γράψιμο είναι ένα έργο που συναντάται στις Σύνθετες Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής, στην Εκπαίδευση και πολλές φορές στην Εργασία, αποκτάται στα πρώτα χρόνια της ζωής και είναι ζωτικής σημασίας για τη μάθηση.

 Η απόκτηση της γραφής ακολουθεί σταδιακή πρόοδο. Στην προσχολική ηλικία τα παιδιά διδάσκονται να αντιγράφουν σύμβολα και σχήματα για την ανάπτυξη του βασικού οπτικοκινητικού συντονισμού. Η επίγνωση των γραμμάτων ξεκινά συνήθως στο νηπιαγωγείο και προχωρά στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, κατά τη διάρκεια του οποίου το παιδί εξοικειώνεται με την σχέση μεταξύ ήχων και φωνημάτων, αναπτύσσει κινητικές δεξιότητες, και αυτοματοποιεί τις λειτουργίες. Πέρα από τα σχολικά χρόνια όμως, τα γραπτά γενικότερα απαιτούν την πρόσθετη ικανότητα οργάνωσης, σχεδιασμού και υλοποίησης αυτή της σύνθετης δραστηριότητας. [3] 

Η δυσγραφία αφορά τα άτομα που, παρά την έκθεσή τους σε επαρκή εκπαίδευση, επιδεικνύουν ικανότητα γραφής ασύμβατη με την ηλικία και το γνωστικό τους επίπεδο. Η δυσγραφία μπορεί να εμφανιστεί με διαφορετικά συμπτώματα σε διαφορετικές ηλικίες και συχνά υποδιαγιγνώσκεται . Εμφανίζει υψηλό ποσοστό συννοσηρότητας με άλλες μαθησιακές και ψυχιατρικές διαταραχές. Η διάγνωση και η θεραπεία της δυσγραφίας και των ειδικών μαθησιακών διαταραχών συνήθως επικεντρώνεται στο εκπαιδευτικό σύστημα, ωστόσο, ειδικότητες που ασχολούνται με μαθησιακές διαταραχές και γενικότερα διαταραχές παιδιών, παίζουν σημαντικό ρόλο στην διάγνωση, παρακολούθηση και αξιολόγηση της συννοσηρότητας καθώς και στην καθοδήγησης και αποκατάσταση. [3]

 Η δυσγραφία χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις δυσκολίες στο να αποτυπώσει κανείς τις σκέψεις του στο χαρτί, παρατηρείται αδέξια γραφή. Οι δυσκολίες στη γραφή μπορεί να περιλαμβάνουν δυσκολίες στην λεπτή κινητικότητα, την ορθή φορά γραφής και σύλληψη του εργαλείου γραφής, την οπτική διάκριση και μνήμη, τον ρυθμό γραφής, τη σύνθεση, την ορθογραφία, τη γραμματική, τη στίξη, την αλλοίωση γραμμάτων και σχημάτων, την σύγχυση τόσο των κεφαλαίων-μικρών γραμμάτων όσο και των κατευθύνσεων (δεξιά- αριστερά), την απόσταση μεταξύ των γραμμάτων, την παραμονή πάνω στην γραμμή, τους καθρεπτισμούς γραμμάτων και αριθμών και την χειροτέρευση της γραφής προς το τέλος του γραπτού. [1][3][4][9]

 Αποτέλεσμα αυτών είναι να επηρεάζονται αρνητικά οι ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών καθώς και η συνολική τους ευημερία. [2] Ειδικότερα, σύμφωνα με την American Psychiatric Association (APA) η δυσγραφία ορίζεται ως «Ειδική Μαθησιακή Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης» και ο κωδικός της διάγνωσης σύμφωνα με το DSM-5 είναι 315.2 . Χωρίζεται στα εξής:

 • Ακρίβεια στην ορθογραφία

 • Ακρίβεια γραμματικής και στίξης 

• Σαφήνεια ή οργάνωση της γραπτής έκφρασης [7] 

Παράλληλα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας(WHO) ορίζει την δυσγραφία ως «νευρολογική διαταραχή της γραπτής έκφρασης» που ελαττώνει την ικανότητα γραφής και την λεπτή κινητικότητα. Είναι μια μαθησιακή διαταραχή που επηρεάζει παιδιά και ενήλικες και παρεμβαίνει σε όλες σχεδόν τις πτυχές της διαδικασίας γραφής, συμπεριλαμβανομένης της ορθογραφίας, της αναγνωσιμότητας, της απόστασης και του μεγέθους των λέξεων και της έκφρασης. Ο κωδικός διάγνωσης σύμφωνα με το ICD-10 είναι F81.81. [7]

 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Η διαδικασία γραφής είναι γενικά μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί αντίληψη, κινητικές δεξιότητες, μνήμη, κίνητρο και συντονισμό όλων των παραπάνω. Μπορούμε να εντοπίσουμε ορισμένα από τα κέντρα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη διαδικασία, ωστόσο, ξέρουμε λίγα για το πώς συσχετίζονται οι παράμετροι της εγκεφαλικής λειτουργίας με τη σοβαρότητα της κατάστασης της δυσγραφίας και δεν είναι ακόμα απολύτως σαφές γιατί εκδηλώνεται η δυσγραφία και ποια εγκεφαλικά κέντρα εμπλέκονται σε αυτήν. [2] Αν και οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι διαφορετικοί υπότυποι δυσγραφίας συσχετίζονται με διαφορετικούς μηχανισμούς-βλάβες, νεότερες μελέτες έχουν δείξει αλληλεπιδράσεις μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες γενικά για τον αυτοματισμό, τη γλώσσα και τον κινητικό συντονισμό. [3] Ένας απόν τους τρόπους που μπορούμε να μελετήσουμε την δυσγραφία είναι εάν αυτή είναι επίκτητη ή αναπτυξιακή. Η επίκτητη δυσγραφία (είναι πιο σπάνια) προκαλείται με τραυματισμό ή ασθένεια που επηρεάζει περιοχές του εγκεφάλου (εγκεφαλικές οδούς / Κεντρικό Νευρικό Σύστημα).[2][3] Μελέτες περιπτώσεων αποκάλυψαν ότι βλάβη στην παρεγκεφαλίδα δημιουργεί επίσης συμπτώματα επίκτητης δυσγραφίας, υποδεικνύοντας πως η ίδια παίζει ρόλο στον συντονισμό της γραφής. [3] Η αναπτυξιακή δυσγραφία αντίθετα, ξεκινά χωρίς προφανή λόγο και παρουσιάζεται σε μικρή ηλικία. Τα γονίδια και ο ρόλος τους στην πιθανή αιτιολογία γενικά των μαθησιακών δυσκολιών, είναι ένα αναδυόμενο πεδίο καθώς οι λεκτικές εκτελεστικές λειτουργίες, οι ορθογραφικές δεξιότητες και η ικανότητα ορθογραφίας φαίνεται να έχουν γενετική βάση.[2][3]

 Φερ’ ειπείν, τα γονίδια του 15 ου χρωμοσώματος έχουν συνδεθεί με κακή ανάγνωση και ορθογραφία και τα γονίδια του 6 ου χρωμοσώματος έχουν συνδεθεί με φωνημική επίγνωση (δυνατότητα αντιστοίχισης της φωνολογικής εκφοράς κάθε φωνήματος με την αντίστοιχη γραπτή μορφή του). Τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες και οι οικογένειές τους, έχει παρατηρηθεί ότι έχουν διαφορετικά μοτίβα ενεργοποίησης του εγκεφάλου στη μαγνητική τομογραφία, υποδηλώνοντας μια γενετική συμβολή, αλλά όχι απαραίτητα αιτιότητα. [3] 

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ / ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ 

Καθώς η ικανότητα γραφής αποκτάται τυπικά στα πρώτα σχολικά χρόνια και βρίσκεται σε ένα συνεχόμενο στάδιο εξέλιξης, είναι δύσκολο να αναγνωριστεί έγκαιρα και ξεκάθαρα η δυσγραφία. Ωστόσο το παιδί μεγαλώνει και οι ακαδημαϊκές απαιτήσεις αυξάνονται, η νευροανάπτυξη προχωρά και η δυσγραφία μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλα σημεία και συμπτώματα επηρεάζοντας ένα ή περισσότερα επίπεδα της διαδικασίας γραφής. [3] 

Τα παιδιά με δυσγραφία παρουσιάζουν ελλείψεις στην οπτική διάκριση, στον συντονισμό, στον προσανατολισμό στο χώρο και τον χρόνο και στη πλευρίωση. [9] Η παρατήρηση της δυσγραφίας μπορεί να γίνει από τους δασκάλους και τους γονείς(που έρχονται σε καθημερινή επαφή με τα παιδιά), τους ειδικούς αλλά και από το ίδιο το παιδί, καθώς έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά αναγνωρίζουν τα ελλείμματα γραφής τους και είναι σε θέση να τα αναφέρουν. 

Οι αναφορές των παιδιών δύνανται να ενισχύσουν τον εντοπισμό της δυσγραφίας και να διευκολύνουν τη συμμετοχή τους στην εργοθεραπευτική παρέμβαση και γενικότερα στην ενεργή συμμετοχή τους στην τάξη. [4] Σύμφωνα με το United States National Center for Learning Disabilities τα σημάδια δυσγραφίας- ανάλογα με την ηλικία- είναι τα έξης: Παιδιά προσχολικής ηλικίας Άβολο κράτημα μολυβιού, λανθασμένη θέση σώματος, αποφυγή γραπτών εργασιών και σχεδίασης, κακοσχηματισμένα και αντιστραμμένα γράμματα, δυσκολία παραμονής εντός των περιθωρίων 

Παιδιά σχολικής ηλικίας Δυσανάγνωστο χειρόγραφο, δυσκολία στην εύρεση λέξεων, τη συμπλήρωση προτάσεων και τη γραπτή κατανόηση Έφηβοι και νεαροί ενήλικες Δυσκολία στη γραπτή οργάνωση της σκέψης, δυσκολία στη γραπτή σύνταξη και στη γραπτή γραμματική που δεν αναπαράγονται με προφορικές εργασίες [3] Σημαντικό είναι επίσης να αναφέρουμε ότι οι μαθητές με δυσκολία στο γράψιμο συχνά χαρακτηρίζονται ως ατημέλητοι ή τεμπέληδες αντί να γίνονται αντιληπτές οι μαθησιακές τους διαταραχές.[3]

 Στην καθημερινότητά μας και κυρίως στο σχολικό περιβάλλον, εξαρτόμαστε σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά μας να επικοινωνούμε χρησιμοποιώντας γραπτή γλώσσα. [2] Όταν λοιπόν το έργο αυτό επηρεάζεται από μια διαταραχή όπως η δυσγραφία, εκτός από ελλείμματα στο γραπτό ανακύπτουν ελλείμματα στην αυτοαντίληψη, την αυτοεκτίμηση, την κοινωνική δραστηριοποίηση, την σωματική και συναισθηματική ευεξία. [3][4]

 Η δυσγραφία και οι διαταραχές της γραπτής έκφρασης μπορεί να έχουν δια βίου επιπτώσεις, με τους ενήλικες που δυσκολεύονται στη γραφή να εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην επαγγελματική τους πρόοδο και στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Η συμβολή της εργοθεραπείας είναι καταλυτική. [3]

 ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ 

Η δυσγραφία μπορεί να εμφανιστεί μεμονωμένα, αλλά συνήθως συνυπάρχει με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές όπως δυσπραξία, αυτισμό, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας , εγκεφαλική παράλυση και άλλες μαθησιακές δυσκολίες, όπως η δυσλεξία, δυσορθογραφία. [2][3][5] Σε νευροφυσιολογικό επίπεδο, οι περισσότερες από αυτές τις διαταραχές φαίνεται να μοιράζονται παρόμοιες περιοχές του εγκεφάλου. [2] Η αναπτυξιακή δυσγραφία συνδέεται επίσης συχνά με ελάσσωνα νευρολογική δυσλειτουργία (minor neurological dysfunction, MND) σε παιδιά με διαταραχή κινητικού συντονισμού (DSD). Στην διαταραχή κινητικού συντονισμού τα άτομα έχουν ελλείψεις στην κινητική ανάπτυξη και την απόκτηση κινητικών δεξιοτήτων και έτσι σε πολλά από αυτά επηρεάζεται η ανάπτυξη του γραπτού λόγου, παρουσιάζοντας μειωμένες ικανότητες γραφής. [3][8] Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι το 30% με 47% των παιδιών με προβλήματα γραφής έχουν παράλληλα προβλήματα ανάγνωσης. Η εξασθενημένη λεκτική εκτελεστική λειτουργία, συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης και της μνήμης εργασίας, έχει επίσης συσχετιστεί με αυτή τη διαταραχή. [3] Όσον αφορά τη συσχέτιση μεταξύ γενικά μαθησιακών διαταραχών και διαταραχών ψυχικής υγείας, η συννοσηρότητα είναι αναπόφευκτη. Λόγω λοιπόν του υψηλού κινδύνου συννοσηρότητας, οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει να παρακολουθούν τους ασθενείς για πιθανές σχετικές παθήσεις (π.χ. ο ασθενής με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού θα πρέπει να παρακολουθείται για προβλήματα με την ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά, ενώ ο ασθενής με δυσγραφία μπορεί να δικαιολογεί διερεύνηση συννοσηρότητας με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας). [3] 

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ 

Η διάγνωση της ειδικής μαθησιακής δυσκολίας γίνεται συνήθως σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον από ομάδα ειδικών που μπορεί να αποτελείται από εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, φυσικοθεραπευτές, ειδικούς παιδαγωγούς και εκπαιδευτικούς ψυχολόγους (στους οποίους πληροφορίες και αναφορές από τους γονείς και τους δασκάλους του παιδιού μπορούν να φανούν χρήσιμες). [3] Έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες για τη διάγνωση της δυσγραφίας με τη χρήση tablet και νευρικών δικτύων (Neural networks-NNs). Σε σύγκριση με την τυπική κλινική δοκιμή, η οποία βασίζεται κυρίως σε στατικά χαρακτηριστικά όπως το σχήμα του κειμένου ή την πυκνότητα και τον χρόνος γραφής που απαιτείται για την ολοκλήρωση των εργασιών, η παρατήρηση μέσω τεχνολογικών εργαλείων προσθέτει αξιολόγηση σε χαρακτηριστικά όπως η πίεση, η ταχύτητα γραφής, το τράνταγμα, η επιτάχυνση, η κίνηση στον αέρα και το αζιμούθιο. [2] Ωστόσο η διάγνωση εξαρτάται από μια ολοκληρωμένη νευροψυχολογική αξιολόγηση (ψυχομετρικά τεστ), συμπεριλαμβανομένων των τεστ νοημοσύνης (τεστ ανάλογα με την ηλικία και τη σχολική τάξη για το χειρόγραφο και τη σύνθεση γραπτού λόγου), της κινητικότητας, της φωνολογικής επίγνωσης και των γλωσσικών δεξιοτήτων. [5]

  Κάποια αξιολογητικά εργαλεία σχετικά με την γραφή είναι:

 Minnesota Handwriting Assessment Evaluation Tool of Children’s Handwriting Scale of Children’s Readiness in Printing Detailed Assessment of Speed of Handwriting Beery Developmental Test of Visuomotor Integration (VMI) [3] Ειδικότερα στην εργοθεραπεία, σύμφωνα με την βιβλιογραφία, υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα σταθμισμένα αξιολογητικά εργαλεία τα οποία χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση των δυσκολιών στην γραφή του παιδιού όπως το:  Developmental Test of Visual-Motor Integration 6η έκδοση (Beery VMI-6)  Developmental Test of Visual Perception 3η έκδοση (DTVP-3)  Movement Assessment Battery for Children 2η έκδοση (MABC-2) [6] ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ Η δυσγραφία, ως μια μαθησιακή διαταραχή, δεν θα μπορούσε να αποκλίνει δραματικά από τα επιδημιολογικά στοιχεία της ευρύτερης κατηγορίας των μαθησιακών δυσκολιών. Στην βιβλιογραφία η αναπτυξιακή δυσγραφία έχει ποσοστό που κυμαίνεται από 7% - 15%. Στοιχεία όμως δείχνουν πως ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα γραφής και γραπτής έκφρασης είναι αρκετά μεγαλύτερος. Συγκεκριμένα αναφέρεται πως 10% έως 34% των παιδιών δημοτικού παρουσιάζουν προβλήματα στην γραφή. [6] Η βιβλιογραφία φαίνεται να είναι ξεκάθαρη όσον αφορά τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα με την δυσγραφία να παρουσιάζει αναλογία 2:1 αγόρια: κορίτσια, όπως συμβαίνει και σε πολλές νευροαναπτυξιακές καταστάσεις. [3][6]

 ΔΙΑΦΟΡΟΔΙΑΓΝΩΣΗ 

Δεδομένου του υψηλού ποσοστού συννοσηρότητας μεταξύ ψυχιατρικών, νευροαναπτυξιακών και μαθησιακών διαταραχών, ο γιατρός πρέπει να διεξάγει ενδελεχή νευρολογική εξέταση (κακός συντονισμός, δυσρυθμίες, κινήσεις καθρέφτη και κινήσεις υπερχείλισης) και να διερευνήσει συμπτώματα πιθανών σχετικών καταστάσεων, εξετάζοντας το ενδεχόμενο παραπομπής για γνωμάτευση ειδικού για επιπλέον διαγνωστικές αξιολογήσεις, συστάσεις θεραπείας της δυσγραφίας συμπεριλαμβανομένης της παιδιατρικής νευρολογίας, της παιδοψυχιατρικής, της αναπτυξιακής συμπεριφορικής παιδιατρικής ή άλλων πάροχων ψυχικής υγείας. [3]

 Βιβλιογραφικές αναφορές:

 [1] Latoya Frolov, Mary Ann Schaepper (Aug 2021) American Psychiatric Association: What Is Specific Learning Disorder? Ανακτήθηκε από: https://www.psychiatry.org/patients-families/specific-learning-disorder/what-is-specific-learning-disorder 

[2] Peter Drotár , Marek Dobeš (Dec 2020) Dysgraphia detection through machine learning, Scientifc Reports. Ανακτήθηκε από: DOI: 10.1038/s41598-020-78611-9

 [3] Peter J Chung, Dilip R Patel, Iman Nizami (Feb 2020). Translational Pediatrics, Disorder of written expression and dysgraphia: definition, diagnosis, and management. Ανακτήθηκε από: DOI: 10.21037/tp.2019.11.01 

[4] Batya Engel-Yeger, Limor Nagauker-Yanuv, Sara Rosenblum (March/April 2009).Handwriting Performance, Self- Reports, and Perceived Self-Effi cacy Among Children With Dysgraphia, American Journal of Occupational Therapy. Ανακτήθηκε από: DOI: 10.21037/tp.2019.11.01 

[5] Terrilynn Fox Quillen, Kate Gladstone (May 2008). About dysgraphia, Nursing. Ανακτήθηκε από: DOI: 10.1097/01.NURSE.0000317668.40925.d8 

[6] Πατρώνας Χαράλαμπος. (2021). «Η επίδραση προγραμμάτων εργοθεραπείας στη γραφή σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες» (πτυχιακή εργασία). Ανακτήθηκε από: https://polynoe.lib.uniwa.gr/xmlui/bitstream/handle/11400/794/Patronas_61917037.pdf?sequence=1&isAllowed=y

 [7] The Science of Dysgraphia, Science. Ανακτήθηκε από: https://www.dysgraphia.life/science

 [8] Clémence Lopez,  Cherhazad Hemimou , Bernard Golse, Laurence Vaivre-Douret(Sep 2018) Developmental dysgraphia is often associated with minor neurological dysfunction in children with developmental coordination disorder (DCD) Ανακτήθηκε από: DOI: 10.1016/j.neucli.2018.01.002 

[9] Πολιτάκη Μαρκέλλα (Ιαν 2018). Εργοθεραπεία, Γραφή και Δυσγραφία. Ανακτήθηκε από: https://markellapolitaki.blogspot.com/search?q=%CE%B4%CF%85%CF%83%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE% B9%CE%B1

 [10] Kate Kelly, Understood: 8 Tools for Kids With Dysgraphia. Ανακτήθηκε από: https://www.understood.org/articles/en/8- tools-for-kids-with-dysgraphia

 [11] Η εργοθεραπεία και το παιδί: «Έχει το παιδί μου δυσγραφία; Δυσγραφία και εργοθεραπεία!». Ανακτήθηκε από: https://sites.google.com/site/eergotherapeiakaitopaidi/home/echei-to-paidi-mou-dysgraphia-dysgraphia-kai-ergotherapeia 

ΓΚΟΓΚΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ.

 ΠΟΛΙΤΑΚΗ ΜΑΡΚΕΛΛΑ ΕΠΟΠΤΕΙΑ. Εργασία στα πλαίσια της κλινικής άσκησης 2021-2022

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΗΔΑΝΘΗΣ. ( ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ )

 Όλα ξεκίνησαν από μια ζωγραφιά που φτιάχτηκε με θέμα την Άνοιξη και ο τίτλος ήταν : "Η δική σου Άνοιξη ". Χρησιμοποιήθηκε χαρτόνι, κηρομπογιές, κόλλα με χρυσόσκονη σε διάφορα χρώματα και πινέλο για να απλωθεί όπου χρειάζονταν. Βοήθησε και η κλασική μουσική και συγκεκριμένα το Βαλς της Άνοιξης του Σοπέν, που έπαιζε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας και η έμπνευση της μικρής θεραπευόμενης πήρε χρώμα και σχήμα!

 

Στη ζωγραφιά αφού ολοκληρώθηκε, κολλήθηκε και μια κατσικούλα που ήθελε το κορίτσι να βάλει στη πλαγιά του βουνού . Με τη βοήθεια της ζωγραφιάς και την αναπαράσταση της ιστορίας με μινιατούρες στην άμμο, η περιπέτεια της Ηδάνθης έγινε πιο ξεκάθαρη!

Η περιπέτεια της Ηδάνθης :

Ήταν μια φορά κι ένα καιρό μια κατσικούλα που την έλεγαν Ηδάνθη. Μια ημέρα βρήκε στο φράχτη της φάρμας  ένα πέρασμα και βγήκε . Της τράβηξε την προσοχή ο ήχος του νερού που ακουγόταν πιο πέρα και απομακρύνθηκε από τα άλλα ζώα. Ήταν περίεργη να δει τι υπήρχε σε εκείνη τη πλαγιά του βουνού. Όταν έφτασε είδε κάτω από τη πλαγιά ένα ποτάμι και άφθονο φαγητό στην άκρη της όχθης και χαρούμενη πήγε προς τα εκεί για να φάει. Ένας λύκος πεινασμένος έψαχνε για ένα νόστιμο γεύμα και τριγυρνούσε στη περιοχή . Είδε την Ηδάνθη και την παρακολούθησε πίσω από ένα δέντρο κρυμμένος, μέχρι να βρει την κατάλληλη στιγμή να της επιτεθεί. Η Ηδάνθη αμέριμνη συνέχιζε το γεύμα της ώσπου είδε έναν άσπρο μάγο να τη κοιτάζει με απορία. Τον πλησίασε έτσι περίεργη όπως ήταν, και εκείνος για να τη σώσει από το λύκο που είχε δει να τη παραμονεύει, της έδωσε τη μαγική δύναμη να τρέχει γρήγορα και να μπορεί να πετάει . 

Έτσι η κατσικούλα τρέχοντας και πηδώντας ψηλά και αφού ευχαρίστησε το μάγο, έφτασε στο φράχτη με μιας και μπήκε μέσα. Ο βοσκός είχε δει ότι λείπει από το κοπάδι και όσο έψαχνε, βρήκε το άνοιγμα στο φράχτη, το έκλεισε για να μη χάσει κι άλλα ζώα και συνέχισε να ψάχνει την Ηδάνθη.  Μόλις επέστρεψε στη φάρμα η μικρή άτακτη κατσικούλα, τη ρώτησαν τα υπόλοιπα ζώα που είχε πάει. Εκείνη πλησίασε στο γαϊδουράκι που ήταν ο καλύτερος φίλος της και του είπε το μυστικό της. Το πώς είχε φύγει, ότι παρασύρθηκε από την ομορφιά του τοπίου , τη μυρωδιά από το γρασίδι, το όμορφο, δροσερό νερό του ποταμιού και το πώς σώθηκε από τα δόντια του πονηρού λύκου που ήθελε να τη φάει.. Ζήτησε από το φίλο της να μην πει τη περιπέτειά της στα υπόλοιπα ζώα και για τη μαγική δύναμη που της είχε δώσει ο μάγος. Ο βοσκός μόλις επέστρεψε στην φάρμα είδε την Ηδάνθη που έψαχνε, μαζί με τα άλλα ζώα του και τη πλησίασε έκπληκτος που βρισκόταν ξανά εκεί. Έδειξε τη χαρά του που επέστρεψε και τη ρώτησε τι είχε συμβεί.. Η Ηδάνθη είπε την ιστορία της  και υποσχέθηκε ότι δεν θα το ξανά κάνει και θα προσέχει πολύ στο μέλλον. Ο καλός μάγος τιμώρησε  τον λύκο για την πονηριά του ρίχνοντας τον στο ποτάμι ! Από τότε τα ζώα της φάρμας και ο  βοσκός ζουν χαρούμενα και ήρεμα  μαζί!!

  

Στη συλλογή μας δεν είχαμε λύκο οπότε χρησιμοποιήθηκε η τίγρη . Η δραστηριότητα ολοκληρώθηκε σε δυο συνεδρίες και πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια βελτίωσης δεξιοτήτων έκφρασης, οργάνωσης, γραφοκινητικών δεξιοτήτων και λεπτής κινητικότητας καθώς και αύξηση της διάρκειας συγκέντρωσης, ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και τήρηση κανόνων. Η γραφή έγινε από τις σημειώσεις που κρατήθηκαν κατά τη διάρκεια και με τη σύμφωνη γνώμη του παιδιού και της μητέρας. Το παραμύθι γράφτηκε μετά από ερωτήσεις σχετικά με τα στοιχεία της ζωγραφιάς και την αναπαράσταση του στην άμμο.

 Αναστασία Π.

Πολιτάκη Μαρκέλλα.

 

 

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΛΕΠΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

Η δραστηριότητα έγινε στα πλαίσια της ενίσχυσης της λεπτής κινητικότητας και με σκοπό την βελτίωση της χρήσης μικρών αντικειμένων. Με αυτό το τρόπο βελτιώνεται και ο οπτικοκινητικός και αμφίπλευρος συντονισμός του παιδιού καθώς και  η ικανότητα να ακολουθεί σειρά ( στη περίπτωση αυτή την χρωματική ) και η διαδοχή. 

Χρειαστήκαμε ελαστικό κορδόνι και χάντρες με διάφορα χρώματα και δύο μεγέθη. Το παιδί ενθουσιάστηκε από το αποτέλεσμα καθώς το βραχιόλι που έφτιαξε το φόρεσε!

Χρησιμοποιήσαμε ένα μοτίβο που ακολούθησε με σειρά από χάντρες και χρώματα και εναλλαγή μεγέθους.

Με τη παραπάνω δραστηριότητα ενισχύουμε την γραφοκινητικότητα, την τριποδική λαβή, την αντίθεση δείκτη - αντίχειρα και την μυϊκή δύναμη στα δάκτυλα. 

Αρχικά δυσκολεύει το παιδί , στη συνέχεια όμως κάνει τις κινήσεις πιο συντονισμένα και αυξάνετε η ταχύτητα με την οποία εκτελεί.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διάφορα μεγέθη και χρώματα από χάντρες ανάλογα την ηλικία και τη δυσκολία του παιδιού.

Πολιτάκη Μαρκέλλα Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια.

Δραστηριότητες με εικόνες και αντικείμενα!

 Σε παιδιά με δυσκολίες εκμάθησης ζώων, χρωμάτων, φρούτων και γενικότερα δυσκολίες στη βραχεία μνήμη και ανάκληση πληροφοριών, χρησιμοποιούμε δραστηριότητες με συνδιασμό όπως στην εικόνα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι συγκεντρώνονται καλύτερα με τις εικόνες και τις μινιατούρες. Έτσι εξασκούν την οπτική τους διάκριση και μνήμη για να μπορούν να βρουν τα αντικείμενα και να τα τοποθετήσουν επάνω στις εικόνες. Θα χρειαστείτε κάρτες με εικόνες ζώων, φρούτων, λαχανικών, ή και άλλων αντικειμένων αρκεί να έχετε και τις αντίστοιχες μινιατούρες ή αντικείμενα για να τα τοποθετήσουν επάνω στις κάρτες. Αρχικά δείχνουμε μια κάρτα και ρωτάμε το παιδί τι βλέπει, στη συνέχεια του ζητάμε να βρει πχ το ζώο που δείχνει η εικόνα και να το βάλει επάνω. Πρακτικό είναι τα αντικείμενα να έχουν μπει σε ένα κουτί για να τα ψάχνει.

Αφού τα ονομάσει μπορείτε να ζητήσετε να τα βάλει ξανά στο κουτί και να παίξετε με νέες κάρτες και διαφορετικά ζώα.

Για να τα κατανοήσει καλύτερα και να τα θυμάται μπορείτε να τα τοποθετήσετε μέσα σε ένα κουτί με άμμο ( να μη φαίνονται) ή λεκάνη με νερό και αφρό και να του ζητήσετε να τα βρίσκει ένα ένα και να τα ονομάσει. Με την αφή και την  αίσθηση του σχήματος του αντικειμένου γίνετε καλύτερα κατανοητό και αυξάνετε η πιθανότητα να θυμάται το παιδί το αντικείμενο. 

Τη παραπάνω δραστηριότητα μπορείτε να την εφαρμόσετε μόνο με κάρτες ή σε συνδιασμό με άμμο ή νερό και σαπουνάδα. 

Καλό είναι να δίνετε αρχικά 4 με 5 κάρτες κάθε φορά. Η δραστηριότητα είναι κατάλληλη για παιδιά άνω των 3 ετών και προσαρμόζετε ο αριθμός καρτών ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητες του παιδιού.

Βελτιώνονται η λεπτή κινητικότητα, η αφή, η οπτική μνήμη και διάκριση, ο γνωστικός τομέας , η ανάκληση πληροφοριών, η οργάνωση και η συγκέντρωση. 

ΠΡΟΒΟΛΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ , Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΜΒΟΛΙΚΩΝ ΚΟΣΜΩΝ.

Το προβολικό παιχνίδι μπορεί να οριστεί ως εμπειρίες, συναισθήματα, σκέψεις και ευχές που προβάλλονται πάνω σε διάφορα παιχνίδια και μέσα, όπως άμμος, μπογιά ή και το νερό. Μόλις το παιδί μπορέσει να κατανοήσει ότι τα παιχνίδια ή και τα άλλα μέσα μπορούν να μετασχηματιστούν και να αναπαραστήσουν μια πραγματική ή φανταστική εμπειρία, τότε αρχίζει το συμβολικό παιχνίδι.

Καθώς το παιδί παίζει, χρησιμοποιεί παιχνίδια για να αναπαραστήσει συμβολικά τα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Αυτός ο συνδυασμός της γνωστικής ταξινόμησης της εμπειρίας και των συναισθημάτων είναι που βοηθάει το παιδί να εντάξει σε ένα ενιαίο σύνολο όσα συμβαίνουν στο δικό του κόσμο και να τα κατανοήσει βγάζοντας ένα νόημα από αυτά.
Τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται από το παιδί μπορεί να έχουν ένα προσωπικό νόημα το οποίο ενδέχεται να μη γίνεται πάντα κατανοητό από το θεραπευτή. 

Η σπουδαιότητα του συμβολικού παιχνιδιού στη θεραπεία με παιδιά έγκειτε στο ότι αποτελεί ένα τρόπο με τον οποίο το παιδί μπορεί να μελετήσει την εμπειρία του διατηρώντας απόσταση ασφαλείας από την πραγματικότητα που βιώνει. Κατά το συμβολικό παιχνίδι το παιδί δημιουργεί ένα δικό του φανταστικό κόσμο , ένα ξεχωριστό μέρος στο οποίο είναι ελεύθερο από περιορισμούς που του θέτονται και απο το άγχος και έτσι μπορεί να αναπτύξει νέα νοήματα!

Ann Cattanach Θεραπεία μέσω του Παιχνιδιού.

Πολιτάκη Μαρκέλλα Εργοθεραπεύτρια